Krajowa Sieć Onkologiczna opiera się na trójstopniowym systemie specjalistycznych ośrodków leczenia. Na najwyższym, trzecim poziomie znajdują się jednostki prowadzące pełne spektrum terapii onkologicznych – radioterapię, chirurgię onkologiczną i leczenie systemowe, w tym chemioterapię. W województwie lubelskim funkcję takiego ośrodka pełni Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli.

Drugi poziom obejmuje ośrodki, które realizują co najmniej dwie z trzech głównych metod leczenia: na przykład chirurgię i chemioterapię, chemioterapię i radioterapię lub chirurgię i radioterapię. Na poziomie pierwszym funkcjonują szpitale, które zapewniają jedną ze ścieżek terapeutycznych – radioterapię, chemioterapię albo leczenie chirurgiczne.

W strukturze ośrodków drugiego i trzeciego poziomu działają również wyspecjalizowane centra kompetencji zajmujące się diagnostyką i leczeniem konkretnych typów nowotworów. Współpracują z nimi jednostki satelitarne zlokalizowane poza główną siedzibą oraz ośrodki kooperacyjne, które udzielają świadczeń w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.

Nadzór merytoryczny nad całym systemem sprawuje Narodowy Instytut Onkologii w Warszawie, pełniący funkcję Krajowego Ośrodka Monitorującego. W każdym województwie działa także Wojewódzki Ośrodek Monitorujący, ulokowany w ośrodku poziomu trzeciego. Jeżeli w danym regionie istnieje więcej niż jeden ośrodek trzeciego poziomu, funkcję WOM pełni ten, który wykonuje największy odsetek procedur onkologicznych. Działania systemu wspiera również Krajowa Rada Onkologiczna, pełniąca rolę doradczą i opiniodawczą dla Ministra Zdrowia i Prezesa NFZ.

- Jednym z kluczowych narzędzi systemu pozostaje Karta Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego (DILO), która obecnie funkcjonuje w formie papierowej. Może ją wystawić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, specjalista w poradni ambulatoryjnej lub lekarz w szpitalu – informuje Dorota Daniluk, Zastępca Kierownika Działu Koordynowanej Opieki Onkologicznej w COZL.

 To właśnie POZ jest najczęściej pierwszym miejscem kontaktu pacjenta z systemem ochrony zdrowia, gdzie na podstawie objawów i wstępnych badań może zostać wydana karta DILO i skierowanie do dalszej diagnostyki w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Rejestracja karty w systemie NFZ odbywa się elektronicznie poprzez moduł AP DILO. Lekarz lub operator wprowadza dane pacjenta, wybiera rozpoznanie, podejrzenie nowotworu lub potwierdzone rozpoznanie  i uzupełnia wymagane informacje. Po wydrukowaniu karta musi być podpisana przez pacjenta i lekarza oraz opatrzona pieczątką placówki.

W pierwszej połowie 2024 roku w Polsce wystawiono ponad 201 tysięcy kart DILO, co oznacza wzrost o ponad 10 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Tylko w styczniu 2024 roku wydano ich 33,7 tys., podczas gdy rok wcześniej – 29,6 tys. Statystyki potwierdzają też, że pacjenci korzystający z karty są przyjmowani znacznie szybciej – czas oczekiwania na świadczenia (leczenie) onkologiczne skraca się z kilkudziesięciu do zaledwie kilku tygodni (za politykazdrowotna.com, 2024).

Karta DILO uprawnia pacjenta do skorzystania z tzw. szybkiej ścieżki onkologicznej, umożliwiającej wykonanie badań, konsultacji specjalistycznych i rozpoczęcie leczenia bez konieczności uzyskiwania dodatkowych skierowań. Na jej podstawie pacjent kierowany jest na konsylium onkologiczne, podczas którego zespół specjalistów opracowuje indywidualny plan leczenia. Sama karta nie stanowi elementu dokumentacji medycznej placówki, jest własnością pacjenta, który może ją przenosić między ośrodkami.

W przypadku wystawienia karty DILO z podejrzeniem nowotworu, pacjent powinien zostać przyjęty przez specjalistę w ciągu 14 dni, natomiast jeśli karta dotyczy potwierdzonego rozpoznania, czas oczekiwania wynosi 7 dni. Diagnostyka wstępna, mająca na celu potwierdzenie lub wykluczenie choroby nowotworowej, powinna zakończyć się w ciągu 28 dni od pierwszej wizyty u specjalisty. Diagnostyka pogłębiona trwa maksymalnie 21 dni, a po jej zakończeniu w ciągu dwóch tygodni od konsylium pacjent powinien rozpocząć terapię onkologiczną.

- Rola lekarza podstawowej opieki zdrowotnej w całym procesie jest kluczowa: to on inicjuje ścieżkę diagnostyczną, prowadzi podstawowe badania, wystawia kartę DILO, a po zakończeniu leczenia przejmuje pacjenta pod dalszą opiekę. Współpraca między POZ a ośrodkami onkologicznymi ma zasadnicze znaczenie dla skuteczności całego systemu - podkreśla Dorota Daniluk.

Ministerstwo Zdrowia planuje wzmocnienie roli koordynatora, który będzie wspierał pacjenta na wszystkich etapach diagnostyki i terapii, jak również w monitorowaniu po przebytym leczeniu.

W Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej funkcjonuje Dział Koordynowanej Opieki Onkologicznej, którego zadaniem jest właśnie zapewnienie pacjentom kompleksowej pomocy w całym procesie leczenia – od momentu wystawienia karty DILO, przez diagnostykę, konsylia i leczenie, aż po opiekę po zakończonej terapii. Kontakt z pracownikami działu odbywa się osobiście w dni robocze w godz 7.30-14.30, telefonicznie 81 454 1610 lub przez email: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..

Dział ten stanowi kluczowe ogniwo w realizacji założeń Krajowej Sieci Onkologicznej na poziomie województwa lubelskiego. Koordynatorzy pomagają pacjentom umawiać wizyty, monitorują terminy badań i konsultacji, wspierają w komunikacji między ośrodkami i czuwają nad zachowaniem ciągłości procesu terapeutycznego. Dzięki temu rozwiązaniu pacjenci zyskują poczucie bezpieczeństwa, a cały proces leczenia przebiega sprawniej i zgodnie z wyznaczonymi standardami czasowymi.

Obecnie trwają prace nad pełnym uruchomieniem centralnego systemu informatycznego Krajowej Sieci Onkologicznej, który umożliwi gromadzenie danych o leczeniu pacjentów w skali kraju. W 2026 roku, wejdzie do użytku karta e-DILO, dająca możliwość poznania przebiegu ścieżki diagnostyczno-leczniczej każdego pacjenta.   Oczekuje się również wprowadzenia tzw. paszportu onkologicznego, zawierającego podsumowanie terapii i zalecenia dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Ułatwi to monitorowanie stanu zdrowia po zakończeniu leczenia, zapobieganie powikłaniom i kontynuację profilaktyki.

- Kluczowe jest zachowanie czujności onkologicznej oraz edukacja pacjentów w zakresie wczesnych objawów choroby. Im szybciej zostanie postawione rozpoznanie, tym większe są szanse na skuteczne leczenie i dłuższe przeżycie – zwraca uwagę Dorota Daniluk.

Nowotwory wciąż stanowią temat trudny i wymagają przełamania tabu społecznego. Wczesne reagowanie, rozmowa z pacjentem i kierowanie na diagnostykę są działaniami, które nic nie kosztują, a mogą uratować życie. Dlatego tak ważna jest współpraca między lekarzami, ośrodkami i koordynatorami onkologicznymi oraz  zaangażowanie w edukację zdrowotną i profilaktykę.